Koreni „judeo-masonske svetske zavere“

Jedna od središnjih tački ekstremno desničarske mitologije jesu teorije zavera prema kojima Jevreji teže da zavladaju čitavim svetom. Ova teorija je u različitim verzijama postala srž političkog antisemitizma u 20. i 21. veku, bilo da je reč o carskoj Rusiji, nacističkoj Nemačkoj ili savremenom ’’globalnom selu’’. Stereotip iskvarenog i pohlepnog bogatog jevrejskog bankara koji upravlja svetom kroz međunarodne institucije i teži uspostavljanju svetske vlade, kako bi osigurao sopstveno materijalno bogatstvo i kontrolu nad ostatkom sveta, sveprisutan je u desničarskoj mitologiji. Priče o tome kako Jevreji kontrolišu međunarodni bankarski sistem, medije, Holivud, pa čak i čitave države, postale su uobičajene u savremenom populističkom diskursu. Od Rotšilda do Sorosa, princip je potpuno isti i u oba slučaja se koristi u svrhe obračunavanja sa političkim protivnicima.

Prema podacima ADL Global, čak 1.090.000.000 stanovnika planete gaji određene antisemitske stavove[1]. Antisemitizam je danas najviše izražen na Bliskom Istoku i Severu Afrike, gde preko 74% stanovnika gaji određen vid antipatije prema Jevrejima. Na drugim mestima taj broj ne premašuje 50%, ali su brojke svakako zabrinjavajuće s obzirom da je indeks antisemitizma u Istočnoj Evropi 34%, u Zapadnoj Evropi 24%, Subsaharskoj Africi 23%, a u Aziji 22%[2]. Najmanji stepen antisemitizma izmeren je u obe Amerike (19%) i u Okeaniji (14%), što je samo po sebi zastrašujuće, s obzirom na činjenicu da su to predeli u kojima su se nedavno dogodili stravični incidenti motivisani verskom mržnjom, kao što je pucnjava u Sinagogi u Pitsburgu (2018) ili pokolj u Krajstčerču na Novom Zelandu (2019)[3].

Određeni stereotipi koje ispitanici ADL Global ankete gaje su: Jevreji imaju preveliki uticaj na svetsko finansijsko tržište, Jevreji imaju preveliki uticaj na medije, Jevreji su odgovorni za svetske ratove, Jevreji ne brinu o pripadnicima drugih veroispovesti, Jevreji su odaniji Izraelu nego zemlji u kojoj žive,…

Šta je izvor ovih stereotipa? Koji su koreni antisemitizma i kako su takvi narativi postali široko prihvaćeni i ostali zastupljeni u savremenoj javnosti?

Hrišćanstvo i antisemitizam u Evropi

Tradicija antisemitizma u Evropi traje vekovima i uglavnom je vezana za verske dogme, nesuglasice i stereotipe. Pored toga što su Jevreji bili posmatrani kao odgovorni za stradanje Isusa Hrista, hrišćani (kao ni muslimani) nisu gajili preterane simpatije prema Jevrejima iz drugih dogmatskih, ali i ekonomskih razloga.

Za razliku od hrišćanskih i muslimanskih naroda koji su naplaćivanje kamate smatrali grešnim činom, Jevreji su stekli ogromno bogatstvo kao bankari s obzirom da njihova vera nije zabranjivala jedan takav zanat. Iz tog razloga su u Evropi (a i na Istoku) njihova vera i životni stil bili percipirani kao isuviše materijalistički i individualistički, što je bilo u suprotnosti sa hrišćanskom skromnošću i kolektivizmom, te je judaizam predstavljan kao esencija anti-Hrišćanstva. [4]

Pored toga, ekonomska moć evropskih Jevreja im je vremenom obezbedila visoki položaj na društvenoj lestvici, što je bio i prvobitni povod za popularno nezadovoljstvo zbog, navodno, prevelikog uticaja Jevreja na politički, kulturni i društveni život evropskih monarhija.

Antisemitske stereotipe je u određenoj meri širila i Katolička crkva. Inkvizicija je mesta na kojima su se navodno okupljale veštice i jeretici nazivala „sinagogama“, a njihove praznike i rituale „šabat“, aludirajući na jevrejski verski praznik. Mnogi znameniti sveci su osuđivali Jevreje: Sveti Jovan Hrizostom je sinagoge nazivao „hramovima demona“, a sveti Avgustin je smatrao Jevreje „sinovima Sotone“.[5]

Evropom je, takođe, bila rasprostranjena krvna kleveta: lažna optužba da su Jevreji tokom verskih praznika ubijali hrišćansku decu i koristili njihovu krv za rituale. Prva navodna žrtva datira još iz 1114. godine, kada je dečak Vilijem iz Norviča navodno ubijen od strane Jevreja i razapet na krst.[6] Slične optužbe su se događale širom čitave Engleske, pa je, na primer, jevrejska delegacija koja je prisustvovala krunisanju Ričarda III bila napadnuta od strane besne rulje.[7]

Krvna kleveta se u narednim vekovima proširila po kontinentalnoj Evropi i Bliskom Istoku, a svoj vrhunac doživela je za vreme Afere iz Damaska 1840. godine, kada je jevrejska zajednica optužena za ubistvo nestalog katoličkog monaha oca Tomasa.[8] Ovaj događaj se često predstavlja kao najzaslužniji za eskalaciju antisemitizma na međunarodnom nivou i masovnu mržnju prema Jevrejima.

Međutim, sama teorija o jevrejskoj svetskoj zaveri je relativno modernog kova i svoje korene vuče iz revolucionarnih sukoba u Evropi tokom 18, 19. i 20. veka.

[click_to_tweet tweet=“Ono što je zaista stajalo iza narativa o judeo-masonskoj zaveri, jeste borba za moć između dve različite frakcije unutar francuske imperije. | “ quote=“Ono što je zaista stajalo iza narativa o judeo-masonskoj zaveri, jeste borba za moć između dve različite frakcije unutar francuske imperije.“]

Prvi izvor o judeo-masonskoj zaveri: „Memoari“ Avgustina Baruela

Najstariji izvor koji pominje judeo-masonsku zaveru je knjiga francuskog jezuitskog sveštenika Avgustina Baruela „Memoari koji oslikavaju istoriju Jakubinizma“ iz 1797. godine. Pošto je bio posvećen katolik i pobornik Monarhije, pobegao je u Britaniju u strahu od revolucionarne odmazde, ubrzo nakon izbijanja Francuske revolucije. Tamo je upoznao britanskog matematičara Džona Robinsona, koji mu je prvi predstavio ideju za knjigu u kojoj će izneti dokaze kako je francuska revolucija samo početak zavere da se unište sve države i religije u Evropi, kako bi tajna društva kao što su slobodni zidari i iluminati uz pomoć liberalnih filozofa zavladali čitavom Evropom.[9]

Inspirisan ovim idejama, Baruel je u svojoj knjizi Francusku revoluciju predstavio kao „Antihrišćansku zaveru“ koja za cilj ima uništenje hrišćanstva i uspostavljanje novog društva kojim diktiraju zakoni razuma, a ukidaju se svi religijski autoriteti[10]. Prema Baruelu, vođe revolucije su instrument u rukama slobodnih zidara, čije su ideje izražene kroz učenje prosvetiteljskih filozofa kao što su Volter, Didro i Dalamber. Pored toga, Baruelova glavna optužba je da su oni potpomognuti i od stranog faktora: pruskog kralja Fridriha II i bavarskih iluminata.[11]

Baruelova knjiga nesumnjivo je napisana u svrhe kontrarevolucionarne propagande i za diskreditovanje same revolucije među običnim svetom. Na taj način bi se dao veći legitimitet Starom režimu, a sama revolucija bi bila prikazana kao nešto strano katoličkom i monarhističkom duhu Francuske. Ako se Francuska doživljava kao „najstarija katolička ćerka“, onda je svaki prosvetiteljski otpor tradicionalnom hrišćanskom konzervativizmu smatran neprijateljskim aktom. Filozofija koja propagira razum nasuprot verskom autoritetu i slobodarstvo nasuprot pokoravanju autoritetima, smatrala se opasnom po katolički duh francuske nacije. U samoj knjizi Baruel naziva liberalizam „greškom u razmišljanju“, a racionalizam vođa revolucije odbacuje kao pobunu protiv Boga.[12]

Uvođenjem stranog elementa u liku Fridriha II, revolucija se dodatno diskredituje kao nešto ne-francusko i orkestrirano spolja. Anti-klerikalizam i slobodarstvo Jakubinaca, kao i njihove sličnosti sa idejama bavarskih iluminata, načinili su ih lakom metom za konzervativnu propagandu.

Jevreji, masoni i Francuska revolucija

Tek nakon što je primio misteriozno pismo od čoveka koji se predstavio kao vojni komandant J.B. Simonini, Baruel počinje otvoreno da govori o tome kako iza Francuske revolucije stoje Jevreji.[13] U svom pismu Simonini tvrdi kako se na prevaru infiltrirao među zavereničke redove i saznao kako Jevreji planiraju da unište sve vlade i religije u cilju nametanja sopstvene despotske vlade. Govori o hodnicima zlata kojim Jevreji plaćaju svoje agente među kojima su slobodni zidari i iluminati, a svaka zemlja koja im je dala politička prava je zapravo prevarena, jer će je Jevreji vremenom preuzeti i porobiti ne-jevrejsko stanovništvo.[14]

Takozvani Simonini naglašava da su najveći neprijatelji Jevreja Katolička crkva i dinastija Burbona, time jasno definišući strane u sukobu: svi pobornici novog režima i revolucije su plaćeni od strane Jevreja da bi porazili Crkvu i Monarhiju.

Još 1306. godine, vekovima pre Adolfa Hitlera, francuski kralj Filip IV Lepi je proterao sve Jevreje i oduzeo im čitavo bogatstvo i imovinu, predstavljajući to kao pobedu hrišćanstva. Nekoliko godina kasnije su vitezovi templari optuženi za jeretike i sataniste, nakon čega im je po istom principu oduzeta sva imovina.[15]

Umesto proterivanja, svi članovi reda bili su uhapšeni, mučeni i pogubljeni na „Petak trinaesti“ koji i dan danas važi za nesrećan dan među sujevernima. Istinski razlog je bio kraljev strah od njihovog pojačanog uticaja i moći. Britanski akademik Norman Kon to smatra prvim primerom u evropskoj istoriji da su sekularne vlasti širile dehumanizujuću propagandu kako bi se obračunale sa političkim neprijateljima.

Templari su, između ostalog, bili i prva uspešna međunarodna bankarska organizacija, što ih je neminovno dovodilo u vezu sa Jevrejima. Takođe, minimalne sličnosti između templarske i jevrejske simbolike (jedan od zvaničnih naziva: Vitezovi Solomonovog hrama) su bile dovoljne da stvore osnovu i temelje za Baruelovu teoriju zavere.

U „Memoarima“, Baruel konstruiše narativ prema kom su slobodni zidari nastali od članova Templarskog reda koji su uspeli da pobegnu iz Francuske u Škotsku. Pored toga, čitava masonska ikonografija kakvu Baruel opisuje odiše Jevrejskim simbolima.[16] Jedan od primera je njegov opis kako u toku inicijacije na prvi stepen slobodni zidari polažu zakletvu jevrejskom bogu Jehovi, što je u potpunoj suprotnosti sa činjenicama. Prema filozofiji slobodnih zidara, vrhovni apsolut je Veliki arhitekta univerzuma, što može biti pandan bilo kom monoteističkom bogu.[17] Zanimljiva je i njegova sličnost sa Kultom uzvišenog bića koji je Robespjer pokušao da uvede kao državnu religiju nasuprot katolicizmu, što je sigurno inspirisalo Baruela da revoluciju predstavi kao napad na hrišćanstvo. Sličnost u simbolici templara, masona i Jevreja je na vrlo jednostavan način spinovana kako bi ukazivala na „jevrejstvo“ u ovim organizacijama.

Koliko je Baruelova kontrarevolucionarna propaganda bila uspešna, teško je reći, s obzirom da mnogi konzervativci nisu verovali da Jevreji ili slobodni zidari imaju toliku moć. S druge strane, Kon tvrdi da je i među iluminatima i slobodnim zidarima bilo antisemitskih stavova, tako da je čitava konstrukcija bila klimava i verovatno ograničena na mali broj ljudi koji su u nju istinski poverovali. Među samim slobodnim zidarima bio je ogroman broj katolika i monarhista, a osnivač bavarskih iluminata, Adam Vajshaupt, i sam je bio katolik i jezuitski đak.

Bez obzira na protivrečnosti i izvrtanje činjenica, Baruelova teorija je otvorila put antisemitskoj propagandi koja se u 19. i 20. veku intenzivno koristila u sukobu revolucionarnih i kontrarevolucionarnih strana u Francuskoj i Rusiji.

Ono što je zaista stajalo iza narativa o „judeo-masonskoj zaveri“, jeste borba za moć između dve različite frakcije unutar francuske imperije – republikanaca i monarhista. Kada je ova borba postala globalna, isti narativi su primenjivani u carskoj Rusiji, nacističkoj Nemačkoj i mnogim drugim mestima.

Reference:

[1] https://global100.adl.org/map

[2] https://global100.adl.org/map

[3] https://global100.adl.org/map

[4] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 25

[5] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 25

[6] Bale, Anthony (2006). The Jew in the Medieval Book: English Antisemitisms 1350–1500. Cambridge University Press

[7] Bale, Anthony (2006). The Jew in the Medieval Book: English Antisemitisms 1350–1500. Cambridge University Press

[8] Frankel, Jonathan. The Damascus affair: “ritual murder”, politics and the Jews in 1840 (Cambridge University Press 1997), 121

[9] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 35

[10] Barruel, Augustine. Memoirs Illustrating the History of Jacobinism (Michigan: Real-View-Books, 1995)

[11] Tajno prosvetiteljsko društvo osnovano 1776. godine u Ingolštatu čiji je cilj bio suprotstavljanje praznoverju, predrasudama, uticaju religije na javni život. Zalagali su se za ograničenje vladarske moći i borili se protiv zloupotrebe državnih funkcija, kao i za rodnu ravnopravnost i obrazovanje žena.

[12] Barruel, Augustine. Memoirs Illustrating the History of Jacobinism (Michigan: Real-View-Books, 1995)

[13] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 32

[14] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 32-33

[15] Cohn, Norman. A warrant for Genocide: the myth of Jewish world-conspiracy and the Protocols of the Elders of Zion (London: Serif, 1996), 25

[16] Barruel, Augustine. Memoirs Illustrating the History of Jacobinism (Michigan: Real-View-Books, 1995)

[17] Slobodni zidari u svoje redove primaju pripadnike svih religija.